D vitamini eksikliği, ülkemizde azımsanmayacak kadar yaygın görülen bir durumdur. D vitamini eksikliğine bağlı sorunların önüne geçmek için toplumun D vitamini konusunda bilinçli olması gerekir. Sağlıklı beslenmek ve yeterince güneş ışığı almak, D vitamini eksikliğini önlemede oldukça önemlidir.
D Vitamini Nedir?
D vitamini, yağda çözünebilen vitaminler arasında yer alır. D vitamini dışarıdan besinlerle alınabileceği gibi vücutta da üretilebilir.
D vitaminin vücutta;
• Kemik ve diş sağlığını koruma,
• Hücre bölünmesi, farklılaşması,
• Glukoz metabolizması,
• Bağışıklık sistemi fonksiyonlarını düzenleme gibi pek çok alanda etki gösterir.
D vitamini bir vitamin olmasına rağmen hormon gibi etki gösterir. Vücuttaki pek çok hücrede D vitamini reseptörleri vardır ve D vitamini bu reseptörlere bağlanarak hücre içerisindeki görevlerini yerine getirir.
D vitaminiyle ilgili çok sayıda çalışma yürütülmektedir. Bu çalışmalar ışığında vücutta pek çok alanda yarar sağlayabileceği gösterilmiştir. Örnek olarak:
• Yüksek doz D vitamini kemik erimesini önlemeye yardımcı olur. Böylece özellikle yaşlılarda düşme ve düşmeye bağlı kırık gibi sorunların önüne geçilebilir.
• Vitamin D hem alt hem de üst ekstremitelerde (uzuvlarda) fiziksel gücün artmasına katkıda bulunur.
• Günlük 1.100 IU D vitamini almanın kanser gelişimini önleyebileceğini gösteren bir çalışma mevcuttur.
• D vitamini depresyonun klinik semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir.
• Bir çalışmada bebeklerde D vitamini alımının tip 1 diyabet riskini düşürdüğünü gösterilmiştir.
D vitamini vücutta kolesterol adı verilen öncü molekülden sentezlenir. Vitaminin üretilebilmesi için güneş ışığına ihtiyaç vardır. Güneş ışığı alan deri hücreleri D vitaminini üretir. Üretilen bu molekülün daha aktif formuna dönüşmesi için böbrek ve karaciğerde çeşitli aşamalardan geçmesi gerekir. Bu aşamalar sonucu aktif hale gelen D vitamini, vücutta etkisini göstermeye başlayabilir.
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
D vitamini eksikliği çocuklarda rikets adı verilen hastalığa neden olur.
D vitamini eksikliğinin en sık görülen semptomları şunlardır:
• Yorgunluk,
• Kemik ağrısı,
• Kas güçsüzlüğü, kas ağrısı veya krampı,
• Depresyon gibi duygu durum bozukluğu,
D Vitamini Eksikliği Neden Olur?
Vücudun ihtiyaç duyduğu D vitamininin yeterince alınmaması eksikliğe neden olur. Eksikliğe neden olan durumlar 3 temel gruba ayrılabilir:
• Diyetle birlikte yeterince D vitamini almamak,
• D vitamini emiliminde ve metabolizmasında bozukluk,
• Yeterince güneşe çıkmamak,
D vitaminini eksikliğine yol açan temel durumlar göz önüne alındığında bazı grupların eksiklik açısından risk altında olduğu görülür.
Bu gruplar:
• İleri Yaştaki Kişiler: İnsanlarda yaşlanmayla birlikte D vitamini üretebilme kapasitesi azalır. Yine bu kişilerin dışarı daha az çıkması, daha az güneş ışığı alması da eksiklik açısından risk oluşturur. Yaşlı kişilerde D vitamini eksikliği kemik sağlığını olumsuz etkileyerek kalça kırığı gibi sorunlara yol açabilir.
• Yeterince Güneşe Çıkmayanlar: Çok fazla dışarı çıkmayı tercih etmeyen veya belirli nedenlerden ötürü dışarı çıkamayan hastalarda D vitamini eksikliği riski daha yüksektir. Yine deri hücrelerinin yeterince güneş ışığı almasını engelleyen kıyafetler de eksiklik açısından bir risktir.
• Ten Rengi Koyu Olanlar: Deriye rengini veren pigment melanin olarak adlandırılır. Koyu tenli kişilerin deri hücrelerinde melanin miktarı daha fazladır. Hücrelerdeki melanin miktarı arttıkça hücrelerin D vitamini üretme kapasitesi azalır. Dolayısıyla koyu tenli kişilerde eksiklik görülme ihtimali daha fazladır.
• Bağırsak Hastalığı Olanlar: Ülseratif kolit, Crohn hastalığı, kistik fibrozis, çölyak hastalığı gibi sindirim işlevlerini etkileyen rahatsızlıklarda; D vitamini emiliminde sorun oluşabilir.
• Anne Sütüyle Beslenen Bebekler: Anne sütünde bebeğin ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek miktarda D vitamini bulunmaz. Bu nedenle bebeklerin pediatri hekiminizin bilgisi ve önerisi dahilinde eksiklikten korunması adına D vitamini takviyesi alması, uygun koşullarda güneşe çıkarılması faydalı olabilir.
• Obez Kişiler: Obezite sorunu yaşayan kişilerde, vücuttaki yağ dokusu D vitamini kendine bağlayarak kana geçmesini engeller. Kandaki D vitamini seviyesinin düşük kalması eksiklik belirtilerine neden olur.
• D Vitamini Metabolizmasını Etkileyen İlaç Kullananlar: Bazı kolesterol ilaçları, anti epileptikler, AIDS tedavisinde kullanılan ajanlar, antifungal ilaçlar ve glukokortikoidler gibi ilaçlar; D vitamini metabolizmasını bozabilir. Dolayısıyla bu ilaçları kullanan kişilerde D vitamini eksikliği görülebilir.
Gebe veya emziren kadınlarda D vitamini ihtiyacı arttığından dolayı bu kişilerin eksiklik konusunda dikkatli olmaları gerekir.
D Vitamini Eksikliği Teşhisi Nasıl Konulur?
D vitamini eksikliği tanısı için kan tahlili yapılır. Laboratuvarda, kandaki serum hidroksi-25 D vitamini düzeyi ölçülür. Ölçülen bu değerin 12 ng/ml seviyesinin altında olması D vitamini eksikliği kabul edilir. Sağlıklı kişilerde D vitamini değerinin 20 ng/ml’nin üzerinde olması gerekir.
