Deflasyon, genel olarak piyasada fiyatların belirli bir zaman aralığında sürekli düşüş göstermesi durumudur.
Bu durumu sırası ile açıklayacak olursak;
- Ekonomi, iktisadi durgunluk dönemine girer.
- Mal ve hizmet arzı talebi geçer.
- İnsanların alım gücü azalır.
- Alım gücünün azalması ile piyasadaki para arzı da azalır.
- Arz azaldıkça fiyatlar daha çok düşer.
- Satış azaldıkça üretim azalır.
Deflasyonun Çeşitleri
Para Deflasyonu; Tedavülde dönen banknotların piyasadan çekilerek imha edilmesi ile yapılır. Böylelikle nakit para akışı azaltılarak arz talep dengesinin tekrar oluşturulması sağlanmaya çalışılır.
Mali Deflasyon; Bankaların devlet yararına çıkardıkları ödeme araçlarını karşılamasıyla ortaya çıkar. Bir diğer mali deflasyon şekli de kamu harcamalarını kısmak ve vergileri artırmaktır. Bu mali deflasyon çeşidine “bütçe fazlalığı siyaseti” de denir. Bütçe fazlalığı kullanılmaz veya kamu borçlarının ödenmesine harcanır.
Kredi Deflasyonu; Bankaların kredi verme koşullarını zorlaştırması ve verdiği kredi miktarını azaltması ile oluşur.
Deflasyon Sonucunda Ne Olur?
Pazarın tamamen ya da çoğunlukla durması piyasada nakit dönüşünün olmamasına neden olur. Bu durum da şirketlerin küçülmeleri veya iflaslarına kadar giden bir sürecin başlangıcı olur.
- Milli gelir düşer.
- Üretim durma noktasına gelir.
- Tüketim azalır.
- İşsizlik artar.
- İstihdam fazlası ortaya çıkar ve arz/talep dengesi bozulur.
Kısacası ülke fakirleşir ve IMF‘ nin (Uluslararası Para Fonu) kucağına düşer.
Deflasyonun Dünyadaki Örnekleri
Dünyada birçok örneği olan bu ekonomik sürecin belki de en önemli örneği 1929’da başlayıp 1930 sonlarına kadar süren Büyük Buhran’ dır.
Amerika’da Deflasyon
1929‘da başlayan ve 1930‘lu yıllar boyunca devam eden Büyük Buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa’yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında da yıkıcı etkiler yaratmıştır.
Büyük Bunalım en çok sanayileşmiş şehirleri vurmuş, bu kentlerde bir işsizler ve evsizler ordusu yaratmıştır. Bunalımdan etkilenen birçok ülkede inşaat faaliyetleri durmuş; tarım ürünü fiyatlarındaki %40,60‘lık düşüş, çiftçileri ve kırsal bölge nüfusunu kötü etkilemiştir. Talebin beklenmedik düzeyde düşmesi nedeniyle madencilik alanı buhranın en fazla etkilendiği sektörlerden biri olmuştur. Büyük Buhran farklı ülkelerde farklı tarihlerde sona ermiştir.
1929 Bunalımı temelde ABD’de borsanın çöküşüne ithaf edilse de o yıllarda yeryüzündeki ekonomik koşullara, krizin büyüklüğü ve etkisine bakıldığında Büyük Dünya Bunalımı adını almayı hak ettiği açıkça görülmektedir. Bunalım dünyada 50 milyon insanın işsiz kalmasına, yeryüzündeki toplam üretimin %42 oranında ve dünya ticaretinin de %65 oranında azalmasına neden olmuştur. 1929 yılına kadar dünyada oluşan diğer krizlere bakıldığında dünya ticaretinin en fazla %7 oranında düştüğü düşünülürse 1929 bunalımının ne derece etkili olduğu tahmin edilebilir.
İngiltere’de Deflasyon
İngiltere’de 1960 yılında deflasyona yönelik hareketler yapılmış ancak resesyon ile sonuçlanmıştır. Bu olaydan yıllar sonra, 2015 yılının nisan ayında İngiltere’nin enflasyonu, Tüketici Fiyatları Endeksi’nde ilk kez eksiye düşer. Böylelikle İngiltere deflasyona girmiş olur. Resmî rakamlara göre bu düşüş %0,1 oranındadır.
Ulusal İstatistik Kurulu tarafından yapılan açıklamaya göre deflasyona neden olan en büyük etki hava ve deniz taşımacılığındaki fiyatlarda yaşanan düşüştür. Ülkedeki enflasyon, aynı yılın mayıs ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,1 yükselerek nisan ayının düşüşünü toparlar. Mayıs ayı enflasyon rakamı ekonomistlerin beklentileri doğrultusunda gerçekleşmiştir.
Japonya’da Deflasyon
Japonya, 20 yıldan uzun süredir deflasyon ile mücadele etmektedir.
Ülkede 2008 yılında enflasyon değeri %1,38’dir. 2009 yılında küresel krizle ihracat düşer ve ülke ekonomisinde –%1,35 değerle deflasyon gerçekleşir. 2008 yılında yıllık ortalama ücret 39.059 dolar iken 2009 yılında 38.551 dolar seviyesine geriler. Meydana gelen deflasyon 2013 yılına dek devam eder.
