Besin Alerjisi Durumunda Görülen Klinik Bulgular

Besin alerjisi durumunda görülen klinik bulgular alerjinin Ig E aracılı olup olmamasına göre sınıflandırılır;

IgE Aracılı Besin Alerjileri

1. Oral Alerji Sendromu: besin alerjilerinin en sık görülen bulgusudur. Dudak ve orafarenksde başlayan hafif yanma ve takiben gelişen kaşınma hissi farenke doğru ilerler. Olguların yarısında dudaklar şişmektedir. Yüzde kızarma ve dudaklarda şişme-kabarma görülebilir. Nadiren bronkospazm ve daha ciddi reaksiyonlar oluşabilir. Genelde alerjen besin tüketiminden sonraki birkaç dakikada başlayarak 30 dakika içerisinde klinik belirtiler görülmektedir. Özellikle polen alerjisi olan bireylerde çapraz reaksiyon veren elma, fındık, ceviz, havuç, patates, domates, şeftali, karpuz, salatalık gibi besinlerin alımı ile gelişebilir.
2. Gastrointestinal Anaflaksi: Besin alımından hemen ya da birkaç saat sonra başlayan bulantı, kusma, kramp tarzında karın ağrısı ve ishal gözlenebilir. Besin tüketimine devam edilirse belirtilerin şiddeti artabilir.
3. Ürtiker-Anjioödem: Akut ürtiker ağızdan alınan antijenlerle en sık görülen belirtilerdendir. Alerjen besin tüketiminden ilk birkaç dakika ile birkaç saat içinde belirti göstermektedir. Çocuklarda daha fazla görülmektedir ve bazen tek bulgu olabilir. Çocuklarda ceviz, yumurta, süt, fındık; yetişkinlerde balık, deniz ürünleri, ceviz, fındık nadiren de şeftali gibi meyvelerin tüketimi sonrası ortaya çıkmaktadır. Besine veya vazoaktif aminlere, histamin serbestleştirici maddelere ve toksik maddelere karşı gelişebilir.
4. Atopik Dermatit: Gelişiminde besin alerjilerinin de rolü olduğu düşünülen bir kronik inflamatuar cilt hastalığıdır. Bebeklerde yüz, kol ve bacaklarda ekstansör bölgelerinde, yetişkinlerde estremitelerin fleksör yüzü,  boyun ve gövde üst kısımda likenifiye dermatit şeklinde görülür.
5. Rinokonjuktivit: Besin alımını takiben 2 saat içinde gelişen burun tıkanıklığı, akıntı, kaşıntı, hapşırma, gözlerde sulanma, periorbital eritem, bazen boğazda ve dış kulakta kaşıntı ya da stridor, ses kısılması ve nefes darlığı durumudur.
6. Astım: Tek başına görülmesi nadirdir. Çocuklarda daha fazla görülür. Besin uyarı testi ile ortaya çıkabilir.
7. Anaflaksi: Besin ve lateksler anaflaksileri tetiklemektedir. En az iki veya daha fazla organ tutulumu ile karakterizedir. Dilde şişme, kardiak aritmi ve şok tablosuna kadar geniş bir yelpazede farklı şiddetlerde görülebilir. Besin alımından 2-4 saat sonra yapılan egzersiz anaflaksi görülme riskini artırabilir.

IgE Aracılı Olmayan Besin Alerjileri (T Hücre Aracılı)

1. Besin Proteini Aracılı Enterokolit: Bebeklikte sıklıkla uzamış kusma ve ishal tablosu ile görülen hem ince bağırsak hem de kalın bağırsağın tutulduğu; gastrointestinal sistemin alerjik inflamasyonudur. Doğrudan besin antijeni ile oluşur. İnek sütü, pirinç ve soya en sık görülen besin alerjenleridir. Bazı sebzeler, buğday, yumurta da neden olabilir. Genelde ilk aylarda başla, iki yılın sonunda düzelir ve geç çocukluk döneminde nadiren devam eder. Semptomlar besin alımını takiben ilk iki saat içinde kusmaya başlar, sonrasında ishal görülür. Bazı olgularda uzamış ishal, kusma, dehidratasyon ve büyüme geriliğine neden olmaktadır. Buna ek olarak intestinal kanama, anemi, enteropati ve şok görülebilir.
2. Besin Alerjeni İlişkili Enteropati: çocukluğun erken döneminde kusma, ishal ve vücut ağırlığında istenen artışın olmaması, hipoproteinemia ve malabsorsiyon bulguları gelişmektedir. Sıklıkla inek sütü tüketimiyle ilişkilidir. Ancak soya, yumurta, buğday ve balık tüketimiyle de ortaya çıkabilmektedir. Klinik olarak bulguları açısından çölyak hastalığına benzemektedir. Bağırsakta oluşan hasar ile geçirgenlik artarak emilim bozukluğuna neden olabilmektedir.
3. Besin Proteini İlişkili Proktokolit: Kolite bağlı rektal kanamanın en sık nedeni besin alerjisidir. Genelde inek sütü ve soya bazlı mamalarda, bazen de anne sütü alırken doğumdan sonraki 3-6 hafta içerisinde çizgi ya da nokta şeklinde taze kanlı dışkı görülür. Periferik eozinofil ve süte karşı gelişen özgül IgE genelde yoktur. Dışkıda eozinofil %80 oranında görülebilir. Tanı klinik ve endoskopik biyopsi ile konur. Çocuklar 1-2 yaşına geldiklerinde inek sütü ve soya proteinini tolere edebilir.

IgE Aracılı Olan ve Olmayan Reaksiyonlarla Birlikte Gelişen Besin Alerjileri

1. Eozinofilik Gastroenterit: IgE ve T hücre aracılı reaksiyon ile ortaya çıkan gastrointestinal duvarın eozinofilik infiltrasyonudur. 30 yaş üzeri erkeklerde daha çok görülmektedir.  Belirtileri; karın ağrısı, yemek sonrası bulantı, kusma ve ishal görülebilir. Klinik tablo bireyin yaşı, tutulan bağırsak uzunluğuna veya doku miktarına göre değişmektedir. Bu vakalarda kilo kaybı, karın şişliği ve asit görülebilir. Çocuklarda klinik tablo genellikle iyi seyirlidir; ancak yetişkinlerde tekrarlayıcı ve kronik olabilir.
2. Eozinofilik Özofajit ve Gastroözofajiyal Reflü: çocuklarda ve adölesanlarda sık rastlanır. İnek sütü, yumurta, buğday veya inhale edilen alerjenler sorumludur. Disfaji ilk görülen bulgu olup sonrasında kilo kaybı, kusma, karın ağrısı,  göğüs ağrısı eşlik edebilir. Gastroözofajiyal reflüye benzer belirtiler de görülebilir; ancak gastroözofajiyal reflü tedavisine yanıt alınamaması ayırıcı tanısıdır. Tedavide öncelikle elementer diyet önerilmektedir. Kortikosteroidler diyet tedavisine alternatif olarak verilebilir.