Kayıt dışı ekonomi, resmi makamlara bildirilmeyen veya kayıt altına alınmayan ekonomik faaliyetlerin yürütüldüğü ekonomik sektördür. Bu tür ekonomik faaliyetler, hükümetin vergi, gelir ve diğer ekonomik verileri toplama ve kontrol etme süreçlerinin dışında kalır. Kayıt dışı ekonomi aynı zamanda “gri ekonomi” veya “yeraltı ekonomisi” olarak da adlandırılır.
Kayıt dışı ekonomi, ülkeler arasında ve ülkeler içinde büyük ölçüde değişebilir ve ekonomik faaliyetin yasallığına veya yasa dışılığına bağlı olarak farklılık gösterebilir. Kayıt dışı ekonomi, aşağıdaki gibi çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkabilir:
- Vergi Kaçakçılığı: Kayıt dışı ekonominin en yaygın nedenlerinden biri, vergi yükümlülüklerini azaltmak veya tamamen kaçırmak amacıyla ekonomik faaliyetlerin resmi makamlara bildirilmemesidir.
- Resmi Düzenlemelere Uyum Zorluğu: Bazı küçük işletmeler veya bireyler, resmi düzenlemelere uymanın zorluklarından dolayı kayıt dışı ekonomiye dahil olabilirler. Bu tür işletmeler, yüksek maliyetler, karmaşık vergi yasaları veya bürokratik süreçler nedeniyle resmi işlem yapmaktan kaçınabilirler.
- Kaçakçılık ve İllegal Faaliyetler: Kaçakçılık, uyuşturucu ticareti, kara para aklama gibi yasa dışı faaliyetler, kayıt dışı ekonominin bir parçası olabilir. Bu tür faaliyetler resmi kayıtların dışında gerçekleştiği için kayıt dışı ekonomi olarak kabul edilirler.
- İşsizlik ve İstihdam Sorunları: Birçok ülkede yüksek işsizlik oranları veya yeterli istihdam imkanlarının bulunmaması, insanları kayıt dışı ekonomiye yönlendirebilir.
Kayıt dışı ekonominin varlığı, bir ülkenin ekonomisi ve toplumu üzerinde çeşitli olumsuz etkilere sahip olabilir. Bunlar arasında vergi gelirlerinin azalması, ekonomik istikrarsızlık, sosyal güvenlik ve sağlık hizmetleri gibi kamu hizmetlerine erişimde sınırlamalar, haksız rekabet ve ekonomik büyümeyi etkileme gibi sorunlar bulunur. Bu nedenle, ülkeler genellikle kayıt dışı ekonomiyi azaltmak veya kontrol altında tutmak için çeşitli politika ve önlemler geliştirirler.
